Stijgende stressklachten bij thuiswerkers; minder uitdaging en autonomie

De één vindt het heerlijk, maar de ander wordt gillend gek thuis en wil het liefst zo snel mogelijk weer naar kantoor. Waar de overstap naar thuiswerken aanvankelijk soepel verliep, begint het zo langzamerhand mentaal zijn tol te eisen. “Het lijkt erop dat veel mensen het zat zijn, omdat het allemaal zo lang duurt”, zegt Noortje Wiezer, principal consultant Gezond Leven bij TNO.

Uit het NEA-COVID-19-onderzoek van TNO blijkt ook dat het aantal thuiswerkers met burn-outklachten is gestegen. Van 15,9 procent eind 2019 naar 17,7 procent in maart 2021. Bij mensen die op locatie werken, daalde dat aantal van 16,5 procent eind 2019 naar 15,2 procent in maart 2021.

Voor het onderzoek zijn 10.000 mensen die in 2019 een vragenlijst hadden ingevuld over hun gezondheid, opnieuw benaderd tijdens de corona-uitbraak. “We hebben inmiddels vier metingen gedaan en die vergeleken met de uitkomsten in 2019”, zegt Wiezer. “Hierdoor kunnen we de effecten van de pandemie goed zien. Bij de meting in maart zagen we een stijging van stressklachten ontstaan.”

Uitdaging en autonomie

Een belangrijke oorzaak bij stressklachten is de disbalans tussen wat er van iemand wordt verwacht en de mogelijkheden die iemand heeft om aan die vraag te voldoen, legt Wiezer uit. “Wat je dus wil, is dat mensen flink worden uitgedaagd, maar ook voldoende autonomie hebben om aan alle taakeisen te voldoen. Dat betekent dat ze  – tot op zekere hoogte – zelf bedenken hoe ze hun werk inrichten en de vrijheid hebben om te bepalen op welke momenten ze bepaalde taken doen. Want die balans is het beste voor hun mentale gezondheid.”

Wat opvalt in de laatste meting, is dat zowel de ervaren autonomie als de taakeisen bij mensen die (deels) thuiswerken is gedaald. “We gaan nu een beetje terug naar een kwadrant waarin er minder uitdaging is, en waarin mensen ook minder vrijheid hebben om hun werk naar eigen goeddunken in te richten”, stelt Wiezer. “En dat is niet het kwadrant waarin je wil zitten.”

Concentratie en contact

Uit de laatste meting blijkt ook dat een grotere groep er steeds meer moeite mee heeft om de aandacht bij het werk te houden, zegt Wiezer. “En dat terwijl een betere concentratie in het begin juist werd genoemd als voordeel van thuiswerken. Mensen gaven aan dat ze bepaalde taken veel beter en efficiënter thuis konden doen dan op kantoor.”

Daarnaast is er volgens Wiezer een steeds grotere groep medewerkers die het sociale contact mist. “Je kunt best lang thuiswerken en alles digitaal doen, maar op een gegeven moment heb je het nodig om weer even bij elkaar te zijn. Om fysiek met elkaar te brainstormen over iets of wat inspiratie op te doen door toevallige gesprekken bij het koffieautomaat. De energie die je daarvan krijgt, gaan mensen nu  missen. Ze worden een beetje eenzaam.”

Vooral jonge medewerkers die nog niet zoveel ervaring hebben of mensen die net nieuw zijn bij een organisatie, hebben meer behoefte aan fysiek contact met collega’s, stelt Wiezer. “Om sneller dingen te kunnen vragen of om de kunst een beetje af te kijken. Maar ook om de dynamiek in een bedrijf duidelijk te krijgen. Voor hen is dat belangrijker dan voor mensen die ergens al twintig jaar werken.”

Balans werk en privé

Een ander aspect dat grote invloed heeft op de mentale gezondheid, is de balans tussen werk en privé. Thuiswerken heeft daarop zowel positieve als negatieve effecten. Wiezer: “Positief is dat mensen meer vrijheid ervaren om werk en privé beter op elkaar af te stemmen. Ze hebben geen reistijd en kunnen hun tijd meer zelf indelen. Maar het zorgt er ook voor dat de grens tussen werk en privé vervaagt. Daarom is het goed om een werkdag echt af te sluiten.”

”Het advies is ook: zet je computer uit aan het einde van de werkdag. En als je computer in de woonkamer staat, ruim hem op zodat hij uit zicht is. Het bewaken van die grenzen, is voor de één makkelijker dan voor de ander. En als je kleine kinderen hebt die deels thuis moeten worden opgevangen, is het natuurlijk ook lastiger om privé en werk van elkaar te scheiden.”

Hoe mensen het thuiswerken ervaren, is dus vaak afhankelijk van hun thuissituatie en behoeftes. Wiezer denkt dat er één groep is voor wie het ‘prima thuiswerken’ is. “Dat zijn de wat oudere medewerkers die geen kleine kinderen thuis hebben, precies weten wat ze moeten doen, een goede werkplek hebben in een ruim huis en de rust wel fijn vinden.“

Thuiswerken na de pandemie

Hoewel een grote groep het vele en vooral lange thuiswerken toch een beetje zat begint te worden, blijk uit het TNO-onderzoek dat een meerderheid na de pandemie een groot deel van de tijd wil blijven thuiswerken. Gemiddeld 18 uur per week, waar dat pré corona 6 uur was. “De voornaamste redenen daarvoor zijn minder reistijd, meer ruimte en meer tijd om te relaxen en meer tijd voor familie en vrienden. Een reden om wel op locatie te werken, is het beter kunnen bewaken van die grenzen tussen werk en privé.”

Wiezer noemt het een goede ontwikkeling dat we door corona hebben ervaren dat thuiswerken kan. “Veel werkgevers denken nu na over een hybride vorm van werken. Alleen moeten we met elkaar uitvinden hoe we dat op een goede manier kunnen vormgeven? Het is de uitdaging om de positieve effecten van thuiswerken te behouden en de negatieve effecten te verminderen.”

Hoe dat hybride werken er nu precies moet gaan uitzien, daar kan TNO geen eenduidig antwoord op geven. “Het is een kwestie van uitproberen en dan heel goed de vinger aan de pols houden van hoe het gaat. Hoe gaat het thuis, hoeveel mensen komen er naar kantoor, hoe verloopt de samenwerking, wat zijn de knelpunten? Als je dat allemaal goed monitort, kun je op tijd bijsturen als dingen niet helemaal lopen zoals het zou moeten. Mijn advies aan werkgevers is dan ook: zet de regels niet vast, maar wees flexibel.”

Meer keuzemogelijkheden

Wiezer verwacht dat de stressklachten in de komende metingen nog verder omhoog zullen gaan. “We zitten nu in de uitzonderlijke situatie dat thuiswerken niet echt een vrije keuze is. Daarnaast zijn mensen teleurgesteld dat het allemaal langer aanhoudt dan ze hadden gedacht. Maar als de maatregelen eenmaal zijn versoepeld, we een eigen keuze hebben tussen thuis en op kantoor werken en daarover goede afspraken kunnen maken, denk ik dat de stressklachten verminderen. Werknemers hebben dan meer keuzemogelijkheden en dat vergroot de autonomie.”

Tip: Bekijk ook de factsheet van het onderzoek onder medewerkers van MKB-ondernemingen naar Communicatie tijdens thuiswerken van Han University of Applied Sciences. Hierin werd onderzocht in hoeverre de binding met de organisatie wegvalt vanwege het thuiswerken. Daarnaast laat het onderzoek zien welke vier communicatieaspecten van de organisatie voorspellend zijn voor de mate van verbondenheid van medewerkers tijdens het thuiswerken. De survey is in mei 2021 afgenomen tijdens de verplichte thuiswerkperiode als gevolg van de COVID-19-maatregelen.