Creatiever, tevredener en minder ziekteverzuim door mindfulness

Bedrijven zetten steeds vaker mindfulness in om de vitaliteit van medewerkers en leidinggevenden te bevorderen. Volgens het VMBN, de beroepsvereniging van mindfulnesstrainers, helpt het ze gezond en veerkrachtig te houden en draagt het bij aan gezonde relaties op het werk. Elke organisatie met een vitaliteitsbeleid zou mindfulness een plekje moeten geven, vinden voorzitter Rosetta Kooistra en algemeen bestuurslid Frodo de Valk.

Het heel bewust aandacht geven aan waar je op dat moment mee bezig bent of wat er in je omgeving gebeurt. Dat is in het kort wat mindfulness inhoudt. Er is wetenschappelijk aangetoond dat programma’s die op mindfulness zijn gebaseerd verschillende positieve effecten kunnen hebben, zoals bij ziekteverzuim, stress, angst en depressie, sommige verslavingen, chronische pijn en relaties (thuis en op het werk). “Een werkgever wil natuurlijk dat zijn mensen gezond blijven, op een prettige manier samenwerken en zo goed mogelijk presteren. Daar kan mindfulness enorm goed bij helpen”, zegt Rosetta Kooistra.

Volgens de twee bestuurders werkt mindfulness op de werkvloer niet alleen preventief (om uitval te voorkomen) en curatief (snel herstellen na uitval), maar het kan ook helpen om medewerkers beter te laten functioneren. “Er gebeurt vaak heel veel op een werkvloer en dan is het fijn als je kalm bent en je gedachten er goed bij kunt houden”, aldus Kooistra. “Mindfulness zorgt voor veerkracht en focus.” De Valk voegt daaraan toe: “Je kunt het overal toepassen om het potentieel van medewerkers er zoveel mogelijk uit te halen. Of je nu in de zorg, het onderwijs of in de supermarkt werkt.” 

Partnerschap Vitaal Bedrijf

De VMBN (Vereniging Mindfulness Trainers Based Nederland) behartigt de belangen van zo’n duizend mindfulnesstrainers. “Dat doen we onder meer richting zorgverzekeraars, het meest gangbare waar onze leden in eerste instantie aan denken”, zegt De Valk. “Maar wij vinden het belangrijk dat onze leden ook bewust zijn van andere segmenten, zoals het onderwijs - zowel voor docenten als kinderen -, de zorg, penitentiaire inrichtingen, maar zéker ook het bedrijfsleven. Door ons partnerschap met Vitaal Bedrijf zetten we dat bij ze op de agenda. Tegelijkertijd trekken we samen met Vitaal Bedrijf op om ervoor te zorgen dat werkgevers het belang van mindfulness, en met name de effecten ervan, gaan inzien.”

Kooistra wijst erop dat niet ieder VMBN-lid partner kan worden bij Vitaal Bedrijf. “We hebben in ons bestand trainers die specifiek zijn opgeleid voor het trainen in organisaties, want je moet bijvoorbeeld echt wel weten hoe dat werkt met de hiërarchie en groepsdynamiek binnen een bedrijf. En wat er van medewerkers wordt gevraagd op het gebied van hybride werken, samenwerking, productiestress en de omzetcijfers. Vitaal Bedrijf richt zich met name op het mkb en veel van die bedrijven  hebben het de afgelopen jaren hartstikke zwaar gehad door corona. Vaak hebben medewerkers binnen een mkb-bedrijf een enorme loyaliteit, waardoor ze het risico lopen hun eigen grenzen te verliezen. Niet goed voor de medewerker en ook niet voor de ondernemer.”

“Daarnaast is het belangrijk dat een trainer de taal spreekt die ondernemers gebruiken. Die is soms heel anders dan bijvoorbeeld in de zorgverlening. Als trainer in het werkveld heb je dus ook andere kennis nodig dan alleen de basisachtergrond van mindfulness.” 

Samenhang binnen teams

De Valk beaamt dat: “Bij mindfulness in bedrijven draait het niet alleen om het individu, maar vooral ook om de samenhang binnen de teams en het borgen van mindfulness in de organisatie. De mensen die voor Vitaal Bedrijf naar voren worden geschoven, zijn de mensen die in staat zijn dat te bewerkstelligen. Daarnaast moeten ze ook iets over mindfulness en leiderschap kunnen vertellen en daar mensen in kunnen trainen. Dat zijn heel andere trainingen dan bijvoorbeeld stressreductietrainingen.” 

Het bekendste programma binnen mindfulness is MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction). “Om die training te mogen geven, heb je een basis- en vervolgopleiding nodig en dan zit je in de hoogste categorie van ons kwaliteitsregister”, vertelt Kooistra. “Als je daarbovenop een organisatiedeskundige kopstudie hebt gedaan of zelf al veel werkervaring in het bedrijfsleven hebt opgedaan voordat je trainer werd, ben je echt geschikt om binnen een organisatieomgeving te trainen.” Ze denkt dat een kleine honderd leden daarvoor in aanmerking komen en dus partner kunnen zijn van Vitaal Bedrijf. “Dat wil niet zeggen dat die andere 900 leden medewerkers niet individueel kunnen helpen, want dat kunnen ze wel. Maar dat is wat anders dan in het bedrijf, de organisatieomgeving zelf, trainingen geven.”

Niet langer zweverig

Volgens Kooistra is het aantal bedrijven dat interesse heeft in mindfulness de afgelopen jaren enorm gestegen. “Enerzijds doordat de werkstress is toegenomen en anderzijds doordat het steeds bekender wordt. Bovendien verdwijnt het imago van dat zweverige, geitenwollensokkengedoe. Het is ook totaal niet zweverig. We zitten tijdens trainingen in organisaties niet per se op matjes of kussens en hebben geen klankschalen nodig. We geven heel simpele oefeningen die je gewoon op je bureaustoel of lopend kunt doen. Oefeningen die je in je dagelijkse werkleven kunt inbouwen.” 

Dat er toch nog altijd mensen zijn die wat huiverig staan tegenover mindfulness, vindt De Valk wel een beetje vreemd. “We vinden het allemaal heel logisch dat je moet sporten om gezond te blijven, maar je hersenen zijn ook een spier die je moet blijven trainen. Anders wordt hij slap. En ook al werkt die spier best heel goed, hij heeft wel gewoontes die lang niet altijd zo gezond zijn. Mindfulness is eigenlijk een training voor de aandachtsspier.”

Veel grote bedrijven, zoals de Rabobank, Google, KPN, Rijkswaterstaat en de Belastingdienst, hebben mindfulness inmiddels al een prominente plek binnen hun organisatie gegeven. Kooistra: “Dat zijn vooral bedrijven met hoogopgeleide professionals, maar wij hebben vanuit ons eigen bedrijf 24U ook vrachtwagenchauffeurs en havenarbeiders getraind. Voornamelijk mannen die het in het begin allemaal wat onwennig vonden en een beetje giebelig waren. Maar naarmate de training vorderde en ze merkten dat het ze rust en ontspanning gaf en dat ze zich beter konden concentreren, was eigenlijk iedereen wel overtuigd van de meerwaarde van mindfulness. Dat was mooi om te zien.”

“Niet alleen in stressgerelateerde beroepen, maar ook in creatieve beroepen kan mindfulness ontzettend handig zijn, zoals bij architectenbureaus. En ook in beroepen waar ze vrij strak op de processen zitten en er dus minder ruimte is voor creativiteit, kan mindfulness die creativiteit juist tot bloei brengen”, vervolgt Kooistra. “En daar heeft de ondernemer natuurlijk ook alle belang bij, want die wil uiteindelijk gewoon  goed kunnen ondernemen. Dus het moet niet alleen iets voor de creativiteit doen, maar ook voor de werktevredenheid en het ziekteverzuim.” 


Mindfulness is een vaardigheidstraining, die op bepaalde vlakken ook de creativiteit kan bevorderen:

  • Mindfulness zet aan tot ruimer denken; je staat open voor nieuwe ideeën;
  • Mindfulness maakt je aandachtig, je registreert nieuwe ideeën makkelijker en je kunt makkelijker de waarde van nieuwe ideeën inschatten;
  • Mindfulness maakt je moediger en veerkrachtiger waardoor je minder gevoelig bent voor scepsis en afkeuring.

Mindful bewegen

Wat doen de twee nu eigenlijk zelf op het gebied van mindfulness? Kooistra: “Ik mediteer elke ochtend. Dan zit ik even in stilte en heb ik mijn aandacht bij mijn ademhaling. Daarnaast zwem ik vijf keer in de week in natuurwater en ben ik heel bewust bezig met mijn beweging, met wat ik voel in het water of met wat ik zie om me heen. Verder doe ik veel van wat wij noemen ‘de informele oefeningen’. Als ik kook, ruik ik goed aan de kruiden en zorg ik dat ik het eten goed proef, in plaats van dat ik het naar binnen werk. Datzelfde geldt voor het genieten van geuren en kleuren in de natuur. En als ik in gesprek ben met iemand, ben ik op dat moment ook echt met mijn hoofd bij dat gesprek en ben ik niet bezig met een afspraak die ik net heb gehad of later nog heb. Eigenlijk verweef ik mindfulness door mijn hele dag.” 

Ook De Valk begint zijn dag met mediteren en doet aan mindful bewegen, zoals met powerspinning. “Ook daar zitten mindfulness-elementen in. Ik ben me tijdens het spinnen heel bewust van wat er bij me omhoogkomt en hoe ik me verhoud tot het feit dat ik een prestatie moet gaan leveren. Ik probeer dat los te laten en alleen maar te fietsen. Daarnaast doe ik aan mindfulrunning, maar ik gebruik nooit een sporthorloge, want hoeveel of hoe hard ik ren is daarbij niet belangrijk.” Ook op kantoor pakt De Valk zijn momentjes om even alleen met het hier en nu bezig te zijn. “Ik heb daar een zandloper staan. Als ik die omzet, zien mijn collega’s dat ik even mijn eigen ding aan het doen ben en laten ze me met rust.”