‘Overgangsklachten nog weinig besproken op de werkvloer’

Opvliegers en nachtelijk zweten. Het zijn de bekendste klachten waar vrouwen in de overgang mee te maken kunnen krijgen. Dus ook werkende vrouwen. Hebben deze klachten invloed op hun inzetbaarheid en zijn ze bespreekbaar op het werk? Het RIVM deed onderzoek, in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Hoewel steeds meer vrouwen van boven de 45 jaar werken – in 2020 waren dat er 1,8 miljoen – was er nog maar weinig bekend over de effecten van de overgang op werkende vrouwen, zegt Sandra van Oostrom, onderzoeker arbeid en gezondheid bij het RIVM. “Door literatuuronderzoek uit 2019 wisten we wel dat vrouwen die veel last hebben van overgangsklachten een lager werkvermogen hebben, maar over functioneren op het werk, werktevredenheid, productiviteit en uitval vonden we amper studies. Dat was de aanleiding om vervolgonderzoek te doen. Het is ook een onderwerp dat de laatste jaren meer in de belangstelling staat.”

Onderzoek

In totaal deden 12.708 werkende vrouwen in de leeftijd 40-66 jaar mee aan het RIVM-onderzoek. Hun gemiddelde leeftijd was 54 jaar en 42 procent was hoogopgeleid. “Eén van de belangrijkste uitkomsten was dat overgangsklachten onder werkende vrouwen heel divers zijn”, vertelt Van Oostrom. “Het zijn niet alleen de opvliegers en het nachtelijk zweten, waar iedereen het eerste aan denkt. Ook slaapstoornissen, spier- en gewrichtspijn, vermoeidheid, stressgerelateerde klachten, concentratieproblemen en hoofdpijn komen veel voor bij deze groep werkende vrouwen in Nederland. Een tweede uitkomst is dat één op de drie vrouwen in de overgang aangeeft dat overgangsklachten hun functioneren beperken.”

Van Oostrom vervolgt: “Als we kijken naar de werkuitkomsten zien we dat vrouwen die veel last hebben van overgangsklachten ongunstiger scoren dan vrouwen die weinig of geen last hebben van overgangsklachten. Deze vrouwen verzuimen ongeveer twee keer zo vaak, hebben vier keer zo vaak een hoge herstelbehoefte na een werkdag en zijn twee keer zo vaak ontevreden over het werk. We hebben ze ook gevraagd tot welke leeftijd ze verwachten door te kunnen werken: vrouwen die veel last hebben van overgangsklachten geven daarbij een twee jaar lagere leeftijd aan dan vrouwen die weinig of geen last hebben van deze klachten.”

Of het onderwerp nog steeds een taboe is? “Dat denk ik wel”, stelt Van Oostrom. “We hebben de deelnemers aan het onderzoek gevraagd of ze overgangsklachten bespreken op het werk. Ongeveer de helft van de vrouwen die door overgangsklachten worden beperkt, bespreekt dit op het werk. Maar het grootste deel daarvan geeft aan dat ze dat met collega’s doen. Slechts weinigen bespreken het met hun leidinggevende, een vertrouwenspersoon of een bedrijfsarts.” 

Overgangsconsulent bij Achmea

Bij financiële dienstverlener Achmea is het – als het aan de leiding ligt – allang geen taboe meer. Medewerkers die last hebben van overgangsverschijnselen kunnen er sinds vijf jaar terecht bij een overgangsconsulent. “De overgang is een levensfase die er mag zijn”, zegt Marianne de Bond, adviseur gezond werken. “We willen dat vrouwen weten dat er begrip is als ze klachten ervaren en dat ze bij ons echt de ruimte krijgen om hun werk en leven aan te passen als dat nodig is. Ze kunnen bijvoorbeeld tijdelijk minder uren werken als ze dat willen. We willen voorkomen dat vrouwen ontslag nemen, omdat ze het werk door hun klachten even niet aankunnen.” 

Veel vrouwen bleken echter niet te weten van het bestaan van de overgangsconsulent bij Achmea en daarom is er afgelopen april extra aandacht aan dit onderwerp besteed in de Week van de Overgang. “We hebben voor het eerst alle vrouwen uit de doelgroep via een nieuwsbrief benaderd om meer bewustwording te creëren voor overgangsklachten en ze nogmaals te wijzen op de overgangsconsulent”, vertelt De Bond. “Ze konden zich tevens inschrijven voor een online workshop Werk en Overgang en er was een seminar voor leidinggevenden, gezinsleden en andere belangstellenden die er meer over willen weten.” 

Boegbeeld

“In de nieuwsbrief staat een quote van onze voorzitter van de Raad van Bestuur om duidelijk te maken dat ook onze boegbeelden dit niet beschouwen als een taboe, maar juist iets waar we ruimte voor willen geven. Er komen nu eenmaal steeds meer vrouwen van 45+ op de werkvloer en die willen we uiteraard graag behouden.” In de healthcheck die hun medewerkers elke drie jaar krijgen aangeboden, laat Achmea nu ook een extra module opnemen voor vrouwen in de overgangsleeftijd. “Daar zitten aanvullende vragen in, waar een aantal extra oplossingen op worden aangeboden.”    

De Bond heeft een paar reacties gehad van vrouwen die zich toch wat ongemakkelijk voelen bij de open sfeer rondom dit thema, omdat ze de overgang iets persoonlijks vinden. Maar over het algemeen zeiden zowel vrouwen als mannen dit juist erg te waarderen, “omdat het toch iets heel normaals is”. Die waardering blijkt ook wel uit het feit dat er zoveel animo was voor de workshops, dat er een aantal extra moesten worden ingepland. Daarnaast is het gebruik van de overgangsconsulent inmiddels al met meer dan honderd procent gestegen, weet De Bond.  

Vervolgvragen

Volgens Van Oostrom is er ook na het RIVM-onderzoek nog heel veel onbekend  over werkende vrouwen die in de overgang zijn. “Zo weten we niet of er groepen vrouwen zijn die meer risico lopen om uit te vallen, zoals bijvoorbeeld vrouwen die nachtwerk doen of vrouwen die in bepaalde sectoren werken. En voor vrouwen die weinig autonomie hebben in hun werk, is het misschien ook wel veel moeilijker om goed te blijven functioneren met deze klachten. Er wordt wel gesuggereerd dat een gezonde leefstijl een positief effect heeft op overgangsklachten. Dus een interessante vraag is: in hoeverre draagt zo’n gezonde leefstijl ook bij aan het duurzaam inzetbaar blijven tijdens de overgang?”

Van Oostrom is ook benieuwd naar de ondersteuningsbehoeften die vrouwen zelf hebben. “Waar hebben zij echt iets aan op de werkvloer? En moet ondersteuning  alleen gericht zijn op vrouwen met klachten of op alle vrouwen in de levensfase van de overgang? Of hebben vrouwen met overgangsklachten vooral wat meer flexibiliteit nodig?” Kortom: er liggen nog genoeg vervolgvragen. De Bond vindt het voor nu vooral belangrijk dat het thema bespreekbaar wordt gemaakt op de werkvloer. “Want dan kun je ook samen nadenken over oplossingen.”