‘Er komt een moment dat chronisch zieke werknemers het niet meer volhouden’

Eén op de drie werknemers in Nederland heeft een chronische aandoening. Volgens TNO stijgt dat aantal de komende jaren alleen maar als er niet wordt ingegrepen. De onderzoeksorganisatie ontwikkelt daarom leefstijlprogramma’s voor chronisch zieken op de werkvloer. De eerste resultaten van een pilot bij staalfabriek Tata Steel in IJmuiden zijn positief.

‘Er komt een moment dat chronisch zieke werknemers het niet meer volhouden’

Op dit moment heeft 3,1 % van de Nederlandse beroepsbevolking hart- en vaatziekte, 2 % diabetes (type 1 en 2), 3,8 % een maag- en darmstoornis en 4,5 % een psychische aandoening. Voor deze mensen is het een hele uitdaging om hun werkritme vol te houden en tegelijkertijd hun ziekte onder controle te houden. Vaak leidt het tot meer verzuim, meer bezoek aan de huisarts, minder baankansen en hogere zorgkosten. Dat is niet alleen nadelig voor henzelf, maar door de krapte op de arbeidsmarkt ook een groeiend probleem voor werkgevers.

Ziektelast verminderen

Het goede nieuws is wel dat een betere leefstijl kan helpen de ziektelast van bepaalde chronische ziektes te verminderen, zegt Noortje Wiezer, principal consultant Gezond Leven bij TNO. “Onderzoek heeft aangetoond dat een interventie gericht op bewegen en gezond eten de ziektelast bij diabetes type 2 bijvoorbeeld kan verminderen. Mensen voelen zich vaak beter, zien hun bloedwaarden verbeteren en hebben in sommige gevallen veel minder medicatie nodig.”

Dat het aantal werknemers met chronische ziektes stijgt, heeft volgens Wiezer een aantal redenen. “Mensen ontwikkelen de aandoeningen, zoals diabetes, op steeds jongere leeftijd, omdat ze minder bewegen en eerder in aanraking komen met slechte voeding. Daarnaast is de gezondheidszorg verbeterd en sterven mensen minder snel aan hun ziekte. En doordat we langer moeten doorwerken, zal het aantal werknemers met chronische aandoeningen nog verder toenemen.”

Het platform Lifestyle4Health, een initiatief van TNO en LUMC, heeft in een manifest een oproep gedaan om aandacht te besteden aan leefstijlgeneeskunde op het werk voor mensen met chronische aandoeningen. Veel partijen, waaronder arbodiensten, patiëntenverenigingen en verzekeraars, hebben het manifest ondertekend. Lees hier het manifest ‘Leefstijlgeneeskunde en werk: Gezondheid en inzetbaarheid vergroten met interventies in de werkcontext’.

Lifestyle4Health heeft als doel de ziektelast van leefstijl gerelateerde ziektes in de komende tien jaar te halveren. “Dat willen we bereiken door interventies die in de reguliere zorg effectief zijn gebleken, op maat te maken voor de werkomgeving van chronisch zieken, de plek waar ze gemiddeld de meeste tijd doorbrengen.”

Ploegendiensten

Op dit moment vindt er bij staalconcern Tata Steel een experiment plaats, gefinancierd door Zon MW, een organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. De pilot is gericht op werknemers met diabetes type 2 met de meest uitdagende werkomstandigheden. “Dit zijn chronisch zieken die zwaar fysiek werk doen en ook nog in ploegendiensten werken, dus ook regelmatig ’s nachts “, vertelt Wiezer. “Dat zijn omstandigheden waarbij het best lastig is om een interventie te volgen, maar tegelijkertijd ook heel belangrijk, omdat ’s nachts werken het risico op diabetes type 2 vergroot.”

Het voornaamste doel van de interventie is dat de ziektelast vermindert en dat de deelnemers beter in staat zijn hun werk te doen, stelt Wiezer. “Als je diabetes type 2 hebt en zwaar werk doet in onregelmatige diensten, komt er een moment dat je dat niet meer kunt volhouden. Dat is wat mensen willen voorkomen, of in ieder geval willen uitstellen. En vaak zijn het ervaren professionals die je niet zomaar even vervangt.”

Coronamaatregelen

De eerste groep van zes werknemers startte in januari aan het 13-weken durende programma onder begeleiding van een multidisciplinair team. “Een bedrijfsarts, fysiotherapeut, diëtist en arbeidskundige hebben goed gekeken naar het ziektebeeld en de specifieke werkomstandigheden van de deelnemers en daarop hun interventie aangepast. Zo kon het zijn dat de één meer aan duursport deed en de ander meer krachttraining kreeg. Het dieet werd aangepast aan de voorkeur van de deelnemers, zodat ze het makkelijker zouden volhouden.”

Geheel onverwacht kwam er in maart een kink in de kabel, toen de groep te maken kreeg met de coronamaatregelen. De begeleiding moest op afstand worden voortgezet, maar volgens Wiezer pakte dat uiteindelijk toch nog goed uit. “Het mooie was dat de deelnemers elkaar online opzochten en contact hielden via een WhatsAppgroep om elkaar te steunen en te motiveren. Uiteindelijk heeft die groep het programma nog best goed afgerond. De uitslag van hun bloedwaarden hebben we nog niet, maar ze zijn allemaal afgevallen en geven aan dat ze zich een stuk fitter voelen. Ook krijgen ze van anderen te horen dat ze er beter uitzien.”

“Met dit soort interventies boek je best snel resultaat”, zegt Wiezer. “Maar de grote vraag is: houden ze hun nieuwe leefstijl ook vol als ze niet meer zo intensief worden begeleid? Omdat ze nog allerlei reguliere sportprogramma’s kunnen blijven volgen en Tata Steel een fysiotherapeut en sportgelegenheid op het eigen bedrijventerrein heeft, hebben we daar goede hoop op. Daarnaast hopen we dat ze zelf ook inzien dat ze zich door gezond te eten en genoeg te bewegen veel beter voelen en hun werk makkelijker kunnen doen. Dit zijn mensen die nog geen insuline spuiten en dat willen ze natuurlijk ook zo lang mogelijk voorkomen. Als ze zien dat hun bloedwaarden zijn verbeterd, hebben ze dat weer uitgesteld. Dat zal voor de meesten een goede motivatie zijn om hiermee door te gaan.”

Verzekeraars

De interventie van de eerste groep is op bepaalde punten aangepast en een tweede groep doorloopt nu het programma bij Tata Steel. Als de pilot is afgerond, wil TNO het interventieprogramma op grotere schaal delen met arbodiensten. “Het zou mooi zijn als zij het uitrollen bij de bedrijven waaraan zij diensten verlenen. En als je dan kunt laten zien dat het effectief is, hopen we dat verzekeraars geld voor dit soort interventies overhebben. Dat zou het een stuk makkelijker maken om het bij bedrijven te implementeren.”

TNO bekijkt of er vergelijkbare leefstijlprogramma’s kunnen worden opgezet voor mensen met andere aandoeningen, zoals mentale gezondheidsklachten, hart- en vaatziektes en obesitas. “Ons uiteindelijke doel is dat leefstijlgeneeskundige interventies een belangrijke plek op de werkvloer krijgen. Het zou ideaal zijn als het gewoon een standaardaanbod wordt van de arbodienstverlening. Maar omdat chronische aandoeningen normaal gesproken bij de reguliere zorg liggen, is het heel belangrijk dat arbodiensten en bedrijfsartsen gaan samenwerken met huisartsen. Dat is nu helaas nog niet zo vanzelfsprekend.”

Een ander obstakel is dat werknemers niet altijd aan hun werkgever durven te vertellen dat ze een chronische aandoening hebben. “Dat is echt een gemiste kans, want als je het niet bespreekbaar maakt, is er ook geen ruimte om er iets aan te doen. En daar schiet zowel de werknemer als werkgever niets mee op.” Volgens Wiezer heeft de coronacrisis wel aangetoond hoe belangrijk het is om aandacht te besteden aan mensen met chronische aandoeningen, omdat het een kwetsbare groep is. “Leefstijl is duidelijk op de agenda gezet. Ik hoop echt dat er nu wordt doorgepakt. Dat er structureel aandacht blijft voor leefstijl en leefstijlgeneeskunde.“

Foto: Laloes Fotografie